Bir zamanlar televizyon kanallarının ana haber bültenleri kıyasıya bir yarış içindeydi. Ali Kırca, Reha Muhtar, Uğur Dündar, Mehmet Ali Birand gibi anchormanların sunduğu haber programları, reyting listelerinde ilk sıralarda yer alırdı.
Haber bültenlerinin zengin içerikleriyle, televizyonların da haber bültenleriyle övündüğü o günler eski Türkiye’de kaldı. Şimdilerde popüler televizyon kanallarının ana haber bültenleri polisiye ve magazin haberleri, hatta sağlıklı yemek tavsiyeleri ile dolduruluyor. Dünyayı geçtim, Türkiye’den bile haber vermeyen sabun köpüğü gibi dinle-seyret-unut türünden bültenler yayınlanıyor.
Acaba bu bültenler sürekli mi böyle, yoksa ben her açtığımda tesadüfen bu tür haberlerle mi karşılaşıyorum diye merak ettim. Günlerce izlemek tek başıma yapabileceğim bir araştırmanın boyutlarını aşacağı için bir gün seçerek incelemeye karar verdim.
Siyasi haberlerin yoğunlaştığı salı gününe rastlayan 20 Nisan 2021 tarihli ATV, Kanal D, Show TV, FOX TV, Star ve TRT 1’in haber bültenlerini izlemek en doğrusuydu. Bu bültenlerin internete yüklenmesini bekledim. Fakat TRT 1’in haber bülteni aradan günler geçmesine rağmen Youtube ya da web sayfasına yüklenmediği için onu izlemekten vazgeçtim; beş kanalın bir günlük haber bültenini inceledim.
Siyasi haberler neredeyse yok
20 Nisan Salı günü CHP, MHP ve HDP Grup toplantıları yapılıyordu. Üstelik de Merkez Bankası’nın 128 milyar dolarlık rezervinin erimesi, Ruhsar Pekcan’ın kendi bakanlığına eşinin şirketinden dezenfektan aldırması, belediyelerin gri pasaport vererek yurtdışına insan kaçakçılığına karışması gibi konular siyasetin gündemindeydi.
Ancak böylesine yoğun olan siyasi gündem, ATV, Kanal D, Show TV ve Star TV’nin bültenlerine yansımamıştı. Siyasi gündeme, ATV’nin 28 dakikalık bülteninde sadece 2 dakika (Yüzde 7), Kanal D’nin 48 dakikalık bülteninde 5 dakika (Yüzde 10), Show TV’nin 50 dakikalık bülteninde 6 dakika (Yüzde 12), Star TV’nin 57 dakikalık bülteninde 9 dakika (Yüzde 15) süre ayrılmıştı.
FOX TV’nin haber bülteni ise diğer dört televizyon kanalından farklıydı. 46 dakikalık haber bülteninin korona ile ilgili gelişmelerin yayınlandığı süreden kalan 30 dakika boyunca siyasi gelişmelere yer verilmişti. Toplam sürenin yüzde 65’i siyasi gündeme ayrılmıştı.
FOX TV, siyasete daha fazla yer vermesi ve iktidara yönelik eleştirel dil kullanmasıyla da diğer televizyon kanallarından farklılaşıyordu. FOX TV bülteninde MHP Genel Başkanı Devlet Bahçeli, Hazine ve Maliye Bakanı Lütfi Elvan, AKP Genel Başkan Yardımcısı Nurettin Canikli gibi iktidar sözcülerinin yanı sıra CHP Genel Başkanı Kemal Kılıçdaroğlu, CHP Sözcüsü Faik Öztrak, CHP Genel Başkan Yardımcısı Veli Ağbaba, İyi Parti Isparta Milletvekili Aylin Cesur’un da görüşleri bültende geniş biçimde yer alıyordu.
Ama muhalefetin görüşleri, Kanal D ve ATV’de hiç yoktu; Show ve Star TV, Kılıçdaroğlu’nun grup konuşmasını iki dakikaya sıkıştırmıştı. Dikkat çeken başka bir nokta da bu televizyonların bültenlerinde “128 milyar dolar” demekten özenle kaçınılmasıydı. Show TV’de bu konuda iktidar sözcülerinin açıklamaları yansıtılırken “Döviz rezervi tartışması” denilmişti. ATV’de ise “128 milyar dolar” anons edilmeden Bahçeli’nin konuşmasının aktarılmasıyla yetinilmişti.
ATV ve Kanal D, CHP Genel Başkanı Kılıçdaroğlu’nun grup konuşmasına yer vermemişti. HDP’nin grup toplantısı televizyonların hiçbirinde yoktu. ATV, Show TV, Kanal D, siyasi gündemin önemli konuları olan Ruhsar Pekcan’ın kendi bakanlığına eşinin şirketinden dezenfektan aldırması ve belediyelerde gri pasaportla insan kaçakçılığı yapılmasına hiç değinilmemişti.
Bu konular sadece FOX TV’nin bülteninde haber yer alıyordu. Star TV ise gri pasaport konusunu kısaca AKP Sözcüsü Ömer Çelik’in ağzından aktarmakla yetiniyordu. Zaten bu dört kanal, olayları irdeleyip gazetecilik ürünü olarak yansıtmak yerine gelişmeleri hep birilerinin dedikleri üzerinden yansıtmayı yeğliyordu. O da genellikle iktidar sözcüleri oluyordu.
Üçüncü sayfa haberleri ağırlıkta
Siyasi haberlerden kaçan ve iktidara eleştirel dil kullanmayan Kanal D, ATV, Star ve Show TV, haber bültenlerinin büyük bölümünü Covid-19 pandemisi ve “üçüncü sayfa” haberlerine ayırmıştı. 20 Nisan akşamı yayımlanan haber bültenlerinde pandemiyle ilgili haberlere ATV’de 7 dakika, Kanal D’de 20 dakika, Show TV’de 13 dakika, Star TV’de 14 dakika yer verilmişti. FOX TV’de ise bu süre 16 dakikaydı.
20 Nisan 2021 Ana haber bültenleri
Toplam süre Siyasi Pandemi Üçüncü sayfa haberleri
ATV 28 dakika 2 dakika 7 dakika 19 dakika
Kanal D 48 dakika 5 dakika 20 dakika 23 dakika
Show TV 50 dakika 6 dakika 13 dakika 31 dakika
Star TV 57 dakika 9 dakika 14 dakika 34 dakika
FOX TV 46 dakika 30 dakika 16 dakika -
ATV, Kanal D, Show TV ve Star TV’nin o akşam en geniş yer verdiği haberler, gazetelerin üçüncü sayfalarında yayımladıkları türden haberlerdi. “Boşanma aşamasındaki eşini sokak ortasında öldürdü”, “Kadın katili boksör müebbet hapse mahkûm”, “Kamu arazilerinden 300 milyonluk vurgun” gibi kadın cinayeti ve polisiye haberlerin yanı sıra “Kedisiyle dolaşan ebe”, “Kıymetlim dediği 27 yıllık arabası çalındı”, “Konuşan papağan Çakıl”, “Cebinden jeep anahtarı çıkan dilenci”, “Hindistan’da raylara düşen çocuk”, “Koşu bandının altına sıkışan çocuk” benzeri haberler bültenlerde birbirini izliyordu. Tabii kadın cinayetleri politik ve sosyolojik özünden sıyrılarak sıradan polisiye haberler olarak aktarılıyordu.
Üçüncü sayfa haberlerine geniş yer veren ATV, Kanal D, Show TV ve Star TV’nin haber bültenlerinin bir özelliği de “Kameralara yansıyan ilginç olaylar”, “Yurtta ve dünyada haber turu” gibi başlıklarla, internete yansıyan ilginç görüntülerin peşpeşe yayınlandığı “eğlencelik” bölümler olmasıydı.
Korona ile ilgili gelişmeler bir yana bırakılırsa bu haber bültenlerinin hiçbirinde dünyada olup bitenlerle ilgili haber de yoktu. Bu televizyon kanallarının "magazinelleştirilmiş" bültenlerini izleyerek dünyadaki gelişmeleri öğrenebilmek mümkün değildi. Bu televizyon kanallarının haberciliğinin düştüğü durumu daha somut görmek isteyenler, yazının altına aldığım bu kanallarda yayımlanan haber başlıklarının listesine bakabilir.
Amaç habercilik ve reyting olsa
Beş televizyon kanalının haber bültenlerini bir günlük izlemek bile, ATV, Kanal D, Show TV ve Star TV’nin muhalefetin görüşlerine yer vermediğini, siyasi ve eleştirel haberlerden çok “üçüncü sayfa haberleri” yayınladığını anlamaya yeterliydi.
Ama yine de emin olmak için Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan ve İyi Parti Genel Başkanı Meral Akşener’in 21 Nisan Çarşamba günü yaptıkları Meclis grup konuşmalarının, o akşam bu televizyon kanallarında nasıl yayınlandığına da baktım. Erdoğan’a ayrılan süre ATV’de 6, Kanal D’de 3, Show TV’de 5, Star’da 5, FOX TV’de ise 1 dakikaydı. Akşener’in konuşması ise Kanal D’de 2 dakika, Show TV’de 1 dakika, FOX TV’de 1 dakika yayımlanmıştı; ATV ve Star’da hiç yer almıyordu.
ATV, Kanal D, Show TV ve Star TV’nin bültenlerinde 21 Nisan akşamı da “üçüncü sayfa” haberleri yine ağırlıktaydı. Başlangıçta siyasi haberlere kısaca değindikten sonra polisiye ve magazin haberlerine geçiliyordu.
Anlaşılan o ki, ATV, Kanal D, Show TV ve Star TV, kamu yararına habercilik yapmaktan vazgeçmiş, insanları bilgilendirmek yerine siyasi haberlerden, skandallardan, yolsuzluklardan, bilumum ülke sorunlarından kaçıp “üçüncü sayfa” haberlerine sığınmış. Siyasi haberlere ağırlık veren ve iktidara yönelik eleştirel dil kullanan FOX TV ile bu kanallar iyice ayrışmış.
Fakat ortada habercilik açısından bir gariplik var, siyasi haberlerin yüzde 10’lara indiği ve eleştirel dil kullanmayan ATV, Kanal D, Show TV ve Star TV’nin haber bültenlerinin reytingi pek de parlak değil. Açıklanan reyting sonuçlarına göre, FOX TV’nin 20 Nisan akşamı yayımlanan haber bülteni, Total’de dördüncü, AB grubunda üçüncü sıradaydı. Diğer dört televizyon kanalının haber bülteni ilk onda bile değildi.
Reyting sonuçları, asıl reytingin ve izleyici ilgisinin “üçüncü sayfa” haberlerinde değil de siyasi haberler ve iktidara eleştirel yaklaşımda olduğunu gösteriyor. ATV, Kanal D, Show TV ve Star TV gibi ticari yayın kuruluşların yöneticilerinin bu gerçeği görmemesi düşünülemez.
Peki hem habercilikte hem de reyting yarışında geri kalmalarına rağmen, neden siyasi haberler vermiyor bu televizyon kanalları? Tek açıklaması olabilir; o da siyasi iktidarın dayatmalarına teslim olmaları ve iktidarın çıkarını gözetimeyi haberciliğin üzerinde tutmaları.
Anlayacağınız bu televizyonların haber bültenleri de iktidarın zapturaptı altında…
Faruk BİLDİRİCİ / 26 Nisan 2021
MERAKLISINA NOTLAR:
20 Nisan 2021 akşamı ATV, Kanal D, Show TV, Star TV ve FOX TV bültenlerindeki haberlerin isimleri ve yaklaşık yayın süreleri
ATV (28 dakika)
7 dakika- Korona önlemleri, aşılamadaki gelişmeler, aşıların saklandığı depoda alınan önlemler, polislerin korona baskınları, pencereden kaçanlar,
2 dakika- Bahçeli- Bre utanmazlar 104 amiralin 4 Nisan bildirisinin hesabını verin
1 dakika- Trol savcıya ihraç
2 dakika- Boşanma aşamasındaki eşini sokak ortasında öldürdü
2 dakika- Oyun oynarken nehre düşen 5 yaşındaki kız öldü
1 dakika- Hindistan’da raylara düşen çocuk
1 dakika- Baba oğul 11. kattan asansörle yere çakıldı
2 dakika- Üzerine televizyon düşen bebek öldü
2 dakika- Kıymetlim dediği 27 yıllık arabası çalındı
2 dakika- Sıfır km diye aldığı araç hasarlı çıktı
1 dakika- Attan düşen jokeyin durumu ağır
2 dakika- Kamu arazilerini sahte belgelerle satarak 300 milyon dolandıranlara operasyon
2 dakika- Üstgeçidi kullanan motorcular
1 dakika- Çin’de drone gösterisi
Kanal D (48 dakika)
2 dakika- Bahçeli: Fezlekeler bir an önce getirilmeli,128 milyar dolar tartışmasına yanıt
1 dakika- Kayıp atlar MHP’den istifa getirdi
2 dakika- Nurettin Canikli, muhalefetin 128 milyar dolar eleştirisine yanıt verdi
20 dakika- Korona önlemleri, kayıplar, sokak röportajları, aşı kuyruğu, polis baskınları, çeşitli ülkelerdeki gelişmeler…
3 dakika- Kaçakçılık Şube Müdürlüğü deposundaki yangın: Yangın çıktı deliller yandı
3 dakika- Kamu arazilerini sahte belgelerle satarak 300 milyon dolandıranlara operasyon
2 dakika- Tavandaki beton başına düştü
2 dakika- Muğla’daki deprem hareketliliği nedeniyle yayılan yanardağ söylentisi
2 dakika- Attan düşen jokey yoğun bakımda yaşam mücadelesi veriyor
2 dakika- Kadın katili boksör müebbet hapse mahkûm edildi
3 dakika- Kampanya yapıp ücreti düşüren taksi şoförüne 427 TL ceza
1 dakika- Cebinden arazi aracı anahtarı çıkan dilenci
3 dakika- Çeşitli ülkelerden kameralara yansıyan ilginç olaylar
2 dakika: Arhavi’de kedisiyle dolaşan ebe
SHOW (50 dakika)
2.5 dakika- Cumhurbaşkanı Erdoğan, Nurettin Canikli, Ömer Çelik, Bülent Turan ve AKP’lilerin “Döviz rezervi tartışması” hakkındaki açıklamaları,
1.5 dakika- Bahçeli, “128 milyar dolar nerede” diye soran muhalefete yüklendi
2 dakika- Kılıçdaroğlu, döviz rezervi tartışmasını sürdürdü
13 dakika- Türkiye’nin korona tablosu/ sokak röportajları /aşı kuyruğu, fırsatçı özel hastaneler. Polis baskınlarında pencereden kaçanlar, gece kulübüne çevrilen lokanta
2 dakika- Boşanma aşamasındaki eşini sokak ortasında öldürdü
1 dakika- Kamu arazilerini sahte belgelerle satarak 300 milyon dolandıranlara operasyon
1 dakika- Batman’da çocuk kavgasına anne babalar da karıştı
2 dakika- Adnan Oktar davasında tahliye edilen müridin sağlık raporuna soruşturma
1 dakika- Kadın katiline iyi hal indirimi uygulanan mahkeme kararı
1 dakika- Lüks arabası olan dilenci
2 dakika- Zekeriyaköy’deki metruk bina
3 dakika- Polisten kaçarken ayağını kırdı
1 dakika- Emlakçıdan akıl almaz tuzak
2 dakika- Hipodromda can pazarı
2 dakika- 14. Katta önlem almadan cam silen kadın
3 dakika- Yurtta ve dünyada haber turu / Kısa kısa (İnternetten seçilen komik görüntüler)
3 dakika- Konuşan papağan Çakıl
1 dakika- Otomobil alırken çeyrek milyon dolandırdılar
1 dakika- Koşu bandının altına sıkışan çocuk
3 dakika- Kocasına salak diyen kadına nafaka şoku
1 dakika- Kağıt toplayan kadın ve kızına kumanyalarını veren Yunus polisleri
1 dakika- Sıradışı dostluk dikayesi: Arhavi’de kedisiyle dolaşan ebe
Star TV (57 dakika)
14 dakika- Korona tablosu, ağır hastalar artıyor, aşı kuyruğu, sokak röportajları, önlemler, polis baskını sırasında camdan atlayanlar,
2 dakika- AKP Sözcüsü Ömer Çelik’in gri pasaportla insan kaçakçılığına ilişkin açıklamaları
2 dakika: Kılıçdaroğlu, 128 milyar dolar nerede diye sordu
3 dakika- Bahçeli: 128 milyar dolar diyeceğinize 104 amiralin bildirisinin hesabını verin
2 dakika- Nurettin Canikli: 128 milyar doların buharlaşması sözkonusu değildir
2 dakika- Karnındaki bebeği ile koronaya yenik düştü
2 dakika- Korona savaşçısı polis de virüsten kaçamadı
2 dakika- Avrupa’da normalleşme çabası
3 dakika- Sosyal mesafe cezasına e-haciz
1 dakika- Muğla’da deprem hareketliliği
2 dakika- İstanbul Emniyeti’nin deposunda korkutan yangın
2 dakika- Boşanma aşamasındaki karısını yolda öldürdü
2 dakika- Batman’da çocuk kavgasına anne babalar da karıştı
1 dakika- Kamu arazilerini sahte belgelerle satarak 300 milyon dolandıranlara operasyon
1 dakika- Üzerinden lüks araç anahtarı çıkan dilenci
2 dakika- Baba oğul 11. kattan asansörle yere çakıldı
2 dakika- Kanser hastasının ilaçları başkasına satılıyor
2 dakika- Ankara’nın göbeğinde tilki sürprizi
1 dakika- Suriyeliler Ankara sokaklarında birbirine girdi
1 dakika- Bitcoin yine çakıldı yatırımcılar şaşkın
2 dakika- Gram altın 463 lirayı gördü
2 dakika- Bu ramazan en çok mercimek aldık
2 dakika- İstanbul’un lale mevsimi başladı
2 dakika- İlginç görüntülerle dünya turu
Fox TV (46 dakika)
8 dakika- Korona tablosu, önlemler, aşı kuyruğu, özel hastanelerdeki fahiş fiyat
6 dakika- Sosyal medya cezasına e-haciz ve maske takma cezaları (K. Kılıçdaroğlu ve A. Cesur’un eleştirileri)
2 dakika- İzleyici mesajları ve yorum
5 dakika- 128 milyar dolar tartışması (K. Kılıçdaroğlu, D. Bahçeli, A. Babacan, N. Canikli, L. Elvan’ın görüşleri)
4 dakika- 128 milyar doların satışı yasal mı? (K. Kılıçdaroğlu, L. Elvan, Ş. Kavcıoğlu, N. Canikli, F. Öztrak’ın görüşleri)
6 dakika- Rezervler ne durumda? İktidara göre artıda, muhalefete göre ekside
3 dakika- Ticaret Bakanı Ruhsar Pekcan’dan itiraf gibi açıklama
8 dakika- Belediyeler eliyle gri pasaportla insan kaçakçılığı
3 dakika- Emeklinin bayram ikramiyesi
1 dakika- Yorum
