Sözcü gazetesinin sürmanşetinde boydan boya, “Emekli ikramiyesi artacak mı” yazıyordu. Bu tip “emekli avlayıcı” haberlere alışık olduğum için sayfaları çevirip haberin devamını okudum.
İç sayfada ise “artacak mı” sözcüklerinin yerini “artırılsın” almış, haberin başlığı “Emeklinin bayram ikramiyesi artırılsın” şekline dönüşmüştü. Devamında özetle şöyle deniyordu:
“Tüm İşçi Emeklileri Dul ve Yetimleri Derneği (TÜM EMEK-DER) emeklilerin bin liralık ikramiyelerinin artırılması için Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan’a mektup gönderdi.
TÜM EMEK-DER Genel Başkanı Satılmış Çalışkan imzasıyla 4 Mart’ta gönderilen mektupta bayram ikramiyelerinin artırılması ve asgari ücret artışına endekslenmesi talep edilerek şöyle denildi:
‘Emeklilere 18 Mayıs 2018 yılı T.C. Cumhurbaşkanılığı kararnamesi ile bin TL olarak verilen bayram ikramiyelerimiz altı dönemdir aynı miktarda ödenmektedir. Sayın Cumhurbaşkanım yaşlı vatandaşların bayram ikramiyesi ödeneklerinin makul bir seviyeye çekilerek yıllık artışlarının da asgari ücret artışlarına endekslenmesi için gereğini zatıalinizin emir ve müsaadelerinize arz ve talep ederim.”
Görüldüğü gibi, haberin konusu emekli derneklerinden birinin başkanı olan Satılmış Çalışkan’ın Cumhurbaşkanı Erdoğan’a gönderdiği mektuptan ibaret. Erdoğan’a mektup gönderilmesi, emeklilerin bayram ikramiyesinin hemen artırılacağı anlamına gelir mi? Elbette gelmez.
Kuşkusuz bunu Sözcü gazetesinin editörleri de biliyor. Buna rağmen Erdoğan’a gönderilen bir mektubu gazetenin sürmanşetinden “Emekli ikramiyesi artacak mı” başlığıyla duyurmanın, emekli okuru aldatma çabasından başka bir açıklaması olamaz.
Bedava dağıtılan gazeteler sayılmazsa bayi satışı en yüksek gazete konumunda olan Sözcü’nün, bile isteye gerçek olmayan bir başlık atması, emekli okurları kandırmaya çalışması okurun gazeteye güvenini zedeleyecek bir uygulama.
Takvim’in emekli kandırmacaları
Bilindiği gibi, “emekli avlama” haberlerinin Türkiye medyasındaki mucidi Takvim gazetesi. Yılın neredeyse 365 günü “emeklilerin maaş artışı”, “emeklilere ek ödeme”, “emekli bayram ikramiyelerine zam” gibi haberleri ilk sayfasının tepesinden yayımlıyor.
Hatta Sözcü’nün “Emekli ikramiyesi artacak mı?” sürmanşetiyle çıktığı 10 Mart günü, Takvim’in de sürmanşetinde “Emekliye çifte kazanç” başlığı yer alıyordu. Bu başlıkla ilgili olarak iç sayfada yer alan haber, yeni bir müjdeden söz ediliyormuş gibi “İkinci tazminat hakkı” ve “İki maaş birden” spotlarıyla süslenmişti.
Ancak haber, yeni bir gelişmeyi duyurmuyor, sadece çalışan emeklilerle ilgili mevcut durumu hatırlatıyordu:
“Emekli olduktan sonra çalışmaya devam edenlerin ikinci kez tazminat alma imkânı var. Ancak bunun için bazı şartlara dikkat etmek gerekiyor.
Ülkemizde emeklilerin bir kısmı çalışmaya devam ediyor. İş Kanunu kapsamında haklar açısından emekli çalışanların diğer çalışanlardan hiçbir farkı yok. Yani izinleri, tazminatları aynı şekilde hesaplanıyor.”
Takvim okurları açısından son derece sıradan bir “emekli avlama” haberiydi bu. Mevzuatta ve kıdem tazminatı koşullarında değişiklik olmamasına rağmen bir gelişme olmuş gibi başlık atıp haber yazarak, emekli okurların dikkati çekilmeye çalışılmıştı.
Takvim editörleri, gerçekle ilgisi olmayan bu haberleri bilinçli olarak üretiyor; emeklileri aldatıyor. Takvim’in dünkü sayısında “Emekliye her ay ek ödeme” başlığı sürmanşette yer alıyordu, bugün de “Emekliye 6 kazanç” denilmiş. Bu böyle sürüp gidiyor hergün.
Emekli okur arttıkça avlama haberi de artıyor
Aslına bakarsanız bir yalan her gün tekrarlanırsa yalan olmaktan çıkar. Takvim’in emekli kandırmacası da artık emekli okurlar tarafından anlaşılmış olsa gerek. Fakat yıllardır bu yalan yanlış haberlere devam ettiklerine göre herhalde okurda bir karşılığı oluyor.
Öyle olduğu içindir ki, diğer gazeteler de Takvim’in emekli avlama haberlerinden etkileniyor; emekli haberlerini artırıyorlar. Sözcü’deki “Emekli ikramiyesi artacak mı?” haberini örnek verdim ama son yıllarda emeklileri avlama haberlerine diğer gazetelerde de rastlanıyor.
Sanırım bunun temel nedeni, gazete okurlarının sayısının giderek azalması, okurların yaş ortalamasının ve emekli okurların oranının artması. Türkiye’de nüfusun 80 milyonu aşmasına rağmen toplam gazete tirajları 2 milyonu bile bulmuyor. 2009 yılında yapılan bir araştırmaya göre gazete okurlarının yaş ortalaması, 36. Bu ortalamanın her yıl giderek yükseldiği, gençlerin haber kaynağı olarak dijital mecraları kullandığı da biliniyor.
Okurların yaş ortalaması yükselip, emekli okurların oranı artınca gazetelerin de bu insanlara yönelik haberleri artıyor. Emekli okurların gazeteyle bağlarının kopması engellenmeye, ilgisi diri tutulmaya çalışılıyor.
Tıpkı gazetelerin spor sayfalarının, taraftar sayısı çok olduğu ve onlarla ilgili haberler çok okunduğu için Beşiktaş, Fenerbahçe, Galatasaray, Trabzonspor gibi büyük takımların haberleriyle kaplanması gibi...
Emekli haberlerinin artması da anlaşılabilir. Fakat “emekli avlama” haberciliğine girişilmesi, gerçek dışı haberler yayımlanması kabul edilemez. Evrensel gazetecilik ilkelerine aykırı bu tür yöntemler, okurla güven ilişkisini zedeler. Emekliyi çekmek için yalan yanlış haber yayımlayan bir gazetenin siyaset, ekonomi ve diğer alanlardaki haberlerine olan güven de sarsılır…
Sözcü gibi okuruyla güven ilişkisi sağlam bir gazete de Takvim gazetesinin yöntemlerinden zarar görür. Buna gereksinimi de olmasa gerek…
Faruk BİLDİRİCİ / 12 Mart 2021
