Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan ile Cumhurbaşkanı adayı ve CHP Genel Başkanı Kemal Kılıçdaroğlu’nun son altı yılda çıktıkları özel televizyon programlarının analizini çıkardım. Tercih ettikleri televizyon kanallarını, gazetecileri ve mekânları listelerken yıllar içinde tercihlerinde meydana gelen değişiklikleri de saptadım.
Erdoğan’ın tercihleri arasında en çok dikkatimi çeken Mart 2019’dan, başka bir deyişle yerel seçimlerden bu yana İhlas Grubu’nun TGRT televizyonu ile Ciner Grubu’nun Habertürk, Show TV ve Bloomberg HT kanallarında özel söyleşi programlarına hiç çıkmaması oldu. Görünen o ki, Erdoğan bu iki grubu tamamen silmiş durumda.
TRT ve iktidar televizyonlarının semtine bile uğramadığı Kılıçdaroğlu’nu özel programa çıkaran televizyon kanalları da 2019’dan itibaren daha da daraldı. Kılıçdaroğlu’nu özel söyleşi programlarına en çok çıkaran TV kanalları 2017’den bu yana FOX TV ve Halk TV. Bu sıralama son altı yılda hiç değişmedi.
Aynı şekilde, Erdoğan’ın mekân ve gazeteci tercihlerinde değişimler olurken, Kılıçdaroğlu’nun tercihleri aynı kaldı. İlginçtir, iki lidere birden özel TV programlarında soru sorma fırsatını sadece yedi gazeteci yakalayabildi. İşte Erdoğan ve Kılıçdaroğlu’nun 2017’den bu yana çıktıkları özel televizyon programlarının analizi:
Erdoğan’ın tercih ettiği televizyonlar
Törenlerde yaptığı konuşmalar 13-15 kanalda birden canlı olarak yayımlanan Cumhurbaşkanı Erdoğan, 2017’den beri 51 özel televizyon programına katıldı. Erdoğan, 2017 Başkanlık referandumundan bugüne değin çoğu ortak yayın olarak düzenlenen özel programlarda en çok TRT’yi ve ardından Turkuvaz Grubu’nu tercih etti. TRT ile 11 özel yayın gerçekleştirilirken ATV-A Haber ile 10 yayın yapıldı. TRT ve ATV-A Haber’i altı programla NTV-Star, beş programla Kanal D-CNN Türk, dört programla Kanal7-TVNet-Ülke TV, üçer programla da Show-Habertürk, TGRT-Beyaz, 24 TV-360 TV kanalları izledi.
2019 seçimlerinden itibaren Erdoğan, Ciner grubunun Habertürk-Show ve Bloomberg HT televizyonları ile İhlas Medya’nın TGRT kanalına hiç çıkmadı. Erdoğan, ayrıca son üç yıldır Beyaz TV, TV Net ve Akit ekranlarında da hiç görülmedi. Son yıllarda çoğunlukla TRT ve ATV-A Haber ekranlarına çıkan Erdoğan, Demirören, Turkuvaz, Doğuş ve Albayraklar gruplarının tüm TV kanallarında yayımlanan ortak özel programları tercih ediyor.
Erdoğan, 2020’den bu yana beşer kez TRT ve ATV-A Haber, dört kez Kanal D-CNN Türk, iki kez NTV-Star, birer kez de Kanal7-Ülke TV-TV Net ve 24 TV-360 TV televizyonlarının ortak yayınlarına katıldı.
Radyo programlarından uzak duran Erdoğan, bir kez 2017’de Mehmet Akbay’ın sunduğu Kral FM ve Kral Pop ortak yayınına katıldı. 2019’da İstanbul’da seçimi kaybetme kaygısı Erdoğan’ı TV programlarının sayısını artırmaya ve yöntem değişikliğine yöneltti. Tekrarlanan İstanbul seçimi öncesinde ilk kez iktidar yanlısı tüm TV kanalları ve sosyal medyadan birlikte yayımlanan söyleşi programına da katıldı.
İkinci sosyal medya yayını Haziran 2020’deydi. Ancak Erdoğan’ın gençlerle yaptığı bu yayına sınav erteleme kararını protesto eden gençlerin chat kısmına “Oy moy yok” yazmaları damga vurdu. Ondan sonra Erdoğan’ın gençlerle yaptığı ve sosyal medyadan duyurulan programlar, çekildikten bir gün sonra banttan yayımlandı; yoruma da kapatıldı.
Erdoğan’ın bu yılki cumhurbaşkanlığı seçim kampanyasında da kendisine yakın medya gruplarının TV kanallarının ortak özel programlarına ağırlık vereceği anlaşılıyor. Nitekim bu yıla TRT’nin ortak yayını ile başlayan Erdoğan, mart ayı içerisinde de NTV-Star, ATV-A Haber, Kanal D- CNN Türk olmak üzere üç grubun kanallarında özel programlara katıldı.
Özel programların mekânları
Önceki yıllarda özel programlar için mekân seçimleri daha renkliydi. AKP binaları, İstanbul havalimanı, Rize Güneysu’daki evi, TBMM ve TRT Stüdyosu gibi mekânlar kullanılıyordu bu dönemde.
2018’de Cumhurbaşkanı seçildikten sonra mekânlarda değişim yaşandı; Yıldız Sarayı, Dolmabahçe’deki çalışma ofisi ve Vahdettin Köşkü gibi sembol değeri yüksek mekânlar yeğlenmeye başlandı. 2019 yılında Yıldız Sarayı beş kez, Dolmabahçe üç kez, Vahdettin Köşkü iki kez programlara evsahipliği yaparken, Çankaya Köşkü sadece bir kez kullanıldı.
Ama mekân tercihleri 2020’den itibaren esaslı biçimde değişti. Dolmabahçe’deki çalışma ofisinde iki, Beştepe’deki Cumhurbaşkanlığı Sarayı’nda beş program çekilirken, Erdoğan öncesinde Cumhurbaşkanlığı binası olan tarihi Çankaya Köşkü tam 11 programa mekân oldu.
En çok tercih edilen gazeteciler
Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın çıktığı özel TV programlarına katılacak gazetecileri kurumlarının değil Cumhurbaşkanlığı ve İletişim Başkanlığı’nın seçtiği biliniyor. Bu bakımdan Erdoğan’ın katıldığı TV programlarına hangi gazetecinin çıktığı, Cumhurbaşkanlığı’nın tercihlerini yansıtması bakımından da önem taşıyor. Seçilen gazeteciler, önceden belirlenmiş soruları yönelterek bir tür danışıklı oyun sergiliyorlar bu TV programlarında.
2017’deki kampanya dönemi ile 2020 sonrası karşılaştırıldığında özel programlara katılan gazetecilerde büyük değişiklikler dikkat çekiyor. 2017’deki kampanya sırasında Erdoğan’ın karşısına çıkan gazetecilerden Ersoy Dede, Banu El, Mehmet Soysal, Bülent Sarıdiken, Sinan Burhan, Oğuz Haksever, Turgay Güler gibi isimler artık tercih edilmiyor.
2020’den bu yana Erdoğan’ın katıldığı özel programlara en çok davet edilen gazeteciler, Okan Müderrisoğlu, Şebnem Bursalı, Hilal Kaplan, Abdülkadir Selvi, Zafer Şahin, Salih Nayman, Ahmed Arpat, Ahmet Hakan, Burhanettin Duran, Seda Öğretir, Melih Altınok, Fulya Kalfa.
2017’den günümüze değin Erdoğan’ın çıktığı özel programlara en çok katılan gazeteciler ve program sayıları şöyle sıralanıyor:
Salih Nayman (8), Okan Müderrisoğlu (7), Pelin Çift (6), Şebnem Bursalı (5), Hande Fırat (5) Mehmet Acet (4), Murat Çiçek (4), Ahmed Arpat (4), Ahmet Hakan (4), Abdülkadir Selvi (4), Zafer Şahin (4), Hilal Kaplan (3), Seda Öğretir (3) Serdar Karagöz (3), Hakan Çelik (3), Burhanettin Duran (3), Fulya Kalfa (3), Buket Aydın (3).
Kılıçdaroğlu’nun tercih ettiği televizyonlar
CHP Genel Başkanı Kemal Kılıçdaroğlu’nun 2017’den bu yana katıldığı özel televizyon programlarının sayısı, Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın katıldıklarından sayıca daha fazla. Yılbaşından bu yana sekiz programa çıkan Kılıçdaroğlu’nun, son altı yılda televizyonlarda katıldığı söyleşi programı sayısı 92’yi buldu.
TRT ve iktidar yanlısı TV kanalları, Kılıçdaroğlu’na tamamen kapalı. Kılıçdaroğlu’nun söyleşi programlarına katıldığı ulusal TV kanalları listesinden 2019 sonrasında Star, Show TV ve Kanal D çıkarken, Global ve TV 100 eklendi; NTV de Eylül 2020’den bu yana CHP liderini ekrana çıkarmadı.
CHP’nin, “Gerçekleri örterek AKP söylemleri doğrultusunda adeta bir reklam ajansı gibi çalıştığı” gerekçesiyle Şubat 2020’de aldığı CNNTürk’e boykot kararı da hâlâ uygulanmaya devam ediyor.
2017’den bugüne kadar Kılıçdaroğlu’nu en çok programa çıkaran TV kanalları sırasıyla FOX (22), Halk TV (16), Habertürk/Bloomberg (12), Tele1 (7), TV5 (5) ve KRT (5). Bu yıllar içerisinde Kılıçdaroğlu’nu en çok programa alan TV kanalları sıralaması çok da değişmedi. Yine FOX TV, Halk TV, Habertürk, Tele1 ve TV 5’in programlarına katılmayı sürdürdü.
Ayrıca Kılıçdaroğlu, 2020 sonrasında eskisinden farklı olarak gittiği kentlerdeki yerel kanallarda da söyleşi programlarına çıkmaya başladı. Kılıçdaroğlu, birisi 2017, diğeri 2021’de olmak üzere iki de radyo programına katıldı.
Erdoğan’dan farklı olarak Kılıçdaroğlu sosyal medya ve dijital mecraları da aktif biçimde kullanıyor; buradaki görüntülü yayınlara da katılıyor. Kılıçdaroğlu, son yıllarda giderek artan şekilde Medyascope, T24, Karar TV, Yeniçağ TV, Gazete Duvar gibi dijital kanallar ile sık sık YouTube söyleşileri yapıyor; konuşmaları zaman zaman bunların yanı sıra Artıgerçek gibi dijital kanallarda da canlı olarak yayımlanıyor.
Kılıçdaroğlu’nun mekânları
Erdoğan’ın mekânları değişirken Kılıçdaroğlu’nun katıldığı programlardaki mekânlar yıllar içerisinde çoğunlukla aynı kaldı. Son altı yıl içerisinde bu programlarda tam 38 kez CHP Genel Merkezi, 27 kez de program düzenleyen TV kanalının stüdyosu kullanıldı. Onun dışındaki programlarda da gidilen kentlerdeki çeşitli mekânlar tercih edildi.
En çok çıkan gazeteciler
Söyleşi programlarında Kılıçdaroğlu’nun karşısına en çok çıkan gazeteci İsmail Küçükkaya. Önce FOX’ta, sonra da Halk TV’de toplam 22 kez Kılıçdaroğlu ile program yapan İsmail Küçükkaya’yı altı program ile Merdan Yanardağ, beş program ile Suat Toktaş, dört program ile Mustafa Yılmaz, üçer program ile de Fatih Altaylı, Deniz Zeyrek, Nagehan Alçı, Kürşad Oğuz, Şirin Payzın ve Ece Üner izliyor.
Uğur Dündar, Savaş Kerimoğlu, Bengü Şap Babaeker, Özlem Akarsu Çelik, Ahmed Arpat, Erdem Gül, Seda Öğretir, İlker Karagöz, Serap Belet, Nazlı Çelik, Doğan Şentürk, Hasan Basri Akdemir, Candaş Tolga Işık ve Buket Aydın ise Kılıçdaroğlu ile ikişer kez program yaptı. Yıllar içerisinde Kılıçdaroğlu’na soru yönelten gazeteciler listesinde büyük bir değişim de olmadı.
Her iki lidere soru sorabilen gazeteciler
Erdoğan ve Kılıçdaroğlu’nun söyleşi programlarına çıkabildiği kanallar katı çizgilerle ayrılınca her iki liderle programa çıkıp soru sorabilen gazeteci sayısı da iki elin parmaklarını geçemiyor.
Son altı yıldaki programlarda sadece Nazlı Çelik, Seda Öğretir, Ahmed Arpat, Abdülkadir Selvi, Hande Fırat, Ece Üner ve Buket Aydın her iki lidere de soru sorma fırsatını yakalayabildi. Keşke Erdoğan ve Kılıçdaroğlu’nun birlikte çıkıp tartıştığı, gazetecilerin her ikisine de sınırlandırılmamış sorular sorabildiği televizyon programları yapılabilse…
Faruk BİLDİRİCİ / 14 Nisan 2023
