İnternet medyası, İspanya Başbakanı Pedro Sanchez’in “Madrid sokaklarında yürürken siyahi bir kadınla tokalaştıktan sonra ellerini silkelemesi” videosunu çok sevmişti. “İspanya Başbakanı Sanchez’den tepki çeken hareket” başlığıyla Yeni Şafak’tan Aydınlık’a, Millî Gazete’den, Onedio, Haber Global, TRHaber ve Oda TV’ye kadar onlarca sitede videoyla birlikte yayımlandı. Basılı medya içerisinde de sadece Akşam gazetesi kullandı bu haberi.
Sosyal medyada da binlerce insan izledi ve paylaştı videoyu. Sanchez hakkında ağır ifadeler kullanan, “ırkçılık” ile suçlayanlar arasında gazeteci ve yazarlar da vardı. Hiç kuşkuya düşmeden paylaşmışlardı videoyu.
Fakat dikkatimi çekti, bu haberlerde hiç tarih yoktu. Bulabildiğim kadarıyla ilk olarak 4 Temmuz sabahı saat 07.21'de Yeni Şafak’ın internet sitesinde yayımlanmıştı haber ve video. O haberde de olay tarihine ilişkin hiçbir veri yoktu:
“İspanya Başbakanı Pedro Sanchez, Madrid sokaklarında yürürken siyahi bir kadınla tokalaştıktan sonra ellerini silkeledi. Sanchez'e sosyal medya kullanıcıları büyük tepki gösterirken, insan hakları savunucuları ise davranışı ırkçılık olarak nitelendirdi.”
Sanki bir gün önce yaşanmıştı, Yeni Şafak da hemen yayımlıyordu görüntüyü. Ondan sonra yayımlayanlar da aynı yolu izlemiş, olayın yeni olduğu izlenimi vermeyi tercih etmişlerdi.
Altı yıl önce çekilmiş görüntü
Aslında olay yeni değildi. Bu görüntüler 14 Haziran 2016 tarihinde yani tam altı yıl önce, Pedro Sánchez henüz Başbakan olmadan önce çekilmiş, o zamanlar İspanya’da tartışılmış, açıklamalar yapılmıştı.
Bu bilgiyi İspanya Büyükelçiliği Basın Müsteşarı Gregorio Laso’nun sözünü ettiğim haberlere ilişkin yazılı açıklamasından öğrendim. Laso’nun açıklamasını gördüğüm kadarıyla haberi kullananlardan sadece Aydınlık tam metin olarak yayımladı; Akşam gazetesi de kısaca alıntılayarak haberini düzeltti. Diğer medya kuruluşları açıklama sonrasında haberlerini düzeltmek yerine hâlâ ilk haliyle yayında tutuyorlar.
Gregorio Laso, bunun üzerine benden bu haberleri incelememi talep etti. Bu talep doğrultusunda hem Türkiye’de yayımlanan yeni haberleri ve altı yıl önce yayımlanan İspanya’daki haberleri, hem de Laso’nun açıklamasını inceledim.
Laso açıklamasında, Başbakan Pedro Sanchez’in altıyıl önce “ırkçılık” iddiasını reddettiğini de anımsatıyordu ve o sırada Sosyalist İşçi Partisi Genel Sekreteri (PSOE) olduğunu anımsatıyordu. Sanchez’in çok terli olduğu için ellerini silmiş olabileceğini savunan Laso, “Bu bir küçümseme veya aşağılama hareketi değildir; karşımızdaki kişinin rengi veya özel durumu ne olursa olsun, hepimizin herkese karşı yapabileceğimiz bir harekettir” diyordu. Açıklamasının sonunda da Türkiye medyasını eleştiriyordu:
“Videonun tarihini araştırıp doğrulamadan yayınlayan ve teyit edici verilere sahip olmadan yanlış suçlamalarda bulunan medyanızın profesyonellikten yoksun olması şaşırtıcıdır.”
Laso’nun açıklaması biraz uzun ama özeti böyle…
Kutuplaşma kampanyası
İspanya medyasına da baktım. Haziran 2016’da bu konuda epeyce haber ve yazı yayımlanmış orada. Pedro Sanchez ve partisinin açıklamalarına da yer verilmiş bu açıklamalarda. PSOE çevreleri, Sanchez’in el silkeleme görüntülerinin sosyal medyada viral hale gelmesini, genel seçimler öncesinde yürütülen “kutuplaşma kampanyası”nın bir parçası olarak değerlendirmiş ve muhafazakâr bir parti olan PP’yi (Halk Partisi/ Partido Popular) suçlamış.
El Pais gibi ülkenin en büyük gazetelerinden birinde de yayımlanmış bu değerlendirmeler ve haberde Pedro Sanchez’in başka bir toplantıda siyahi bir erkekle yan yana çekilmiş fotoğrafı da kullanılmış. Amaç, siyahilere karşı ırkçı bir yaklaşımı olmadığını kanıtlamaktı tabii...
Eskiyi allayıp pullama yanlışı
Pedro Sanchez’in el silkeleme hareketinin onun ırkçı olduğunu gösterip göstermediği altı yıl önce İspanya’da bu kadar tartışılmışken, videonun Türkiye’de yeniden yayına verilmesi çok enteresan. İnternet medyası, Basın Müsteşarı Gregorio Laso’nun açıklamasını yayımlamadığı gibi Korkusuz gazetesinden Gürkan Hacır da önceki günkü “El silme” başlıklı yazısında videodaki olayı yazısından bir gün önce olmuş gibi değerlendirdi.
Muhtemelen bu haberler, İspanya’nın Afrika kıtasındaki toprağı olan Melilla’ya geçmeye çalışırken tırmandıkları çitlerin çökmesi ve polisin geri itmesi sonucu düzensiz göçmenlerden 37’sinin ölmesi, yüzlercesinin yaralanmasıyla bağlantılı olarak gündeme getirilmişti. Nitekim yayımlanan haberlerde Melilla’da geçen ay yaşanan insanlık dramına ve Pedro Sanchez’in tavrına atıfta bulunuluyordu. İspanya Başbakanı trajedinin boyutundan haberdar olur olmaz, olaydan duyduğu üzüntüyü dile getirmiş, yasadışı göçün kontrol altına alınması konusunda Fas makamlarının iş birliğine teşekkür etmişti.
Elbette Melilla’da düzensiz göçmenlere reva görülenlerin kınanması ve insanlık nezdinde mahkûm edilmesi gerek. Ama gerekçesi ne olursa olsun, altı yıl önceki bir olayı tarihini belirtmeden haber yapmak ve videoyu yeniden yayına koymak ciddi bir gazetecilik yanlışı. Okur ve izleyiciyi yeni ve üstelik de Melilla’daki olaydan hemen sonra olan bir olay gibi göstererek yanıltıyor.
Bayat bir olayı allayıp pullayıp yeni gibi vermekle kalmayıp, bir görüntü ve bir davranış üzerinden Pedro Sanchez’in ırkçı olduğuna karar verilip, damgalanıyor. Doğru gazetecilik, böyle bir görüntüyü Melilla’daki olaydan sonra yeniden yayımlama gereği duysa bile olay tarihini kontrol etmeyi ve haberde tarihini yazmayı, hem de o tarihte İspanya’daki politikacıların iddiaya ilişkin tartışmalarını, Pedro Sanchez’in savunmasını da yazmayı gerektirir.
Verileri nesnel biçimde aktarmadan üstelik de tarih vermeyip eski olduğunu gizleyerek yayımlamak gazeteciliğe değil sosyal medyadaki trollere özgü bir yöntem. Umarım düzeltilir bu çarpıtılmış haberler…
Faruk BİLDİRİCİ / 8 Temmuz 2022
