Milliyet’in Batman ekini okurken dikkatimi çekti. Sekiz sayfalık ekte, kentteki bir sorunu ya da en azından bir aksaklığı konu alan haber yoktu. Sanırsınız Batman’ın hemen her alandaki problemleri çözülmüş, hiçbir olumsuzluk kalmamıştı!
9 Mart’ta yayımlanan bu ek, baştan aşağı “Yeniden inşa seferberliği”, “Koronavirüs ile etkin mücadele”, “Sıfır atığa tam destek”, “400 bin kitaplık dev koleksiyon”, “Başarılı öğrencilere destek”, “Sanat sokağı özüne dönüyor”, “Ulaşım sorunu yüzde 90 çözüldü”, “5 mahalle için dev imar planı”, “Millet bahçesi nefes aldırıyor” gibi haberlerle donatılmıştı.
İlk sayfadan son sayfaya kadar, “kayyum” olarak belediye başkanlığını da üstlenen Batman Valisi Hulusi Şahin’in bolca haberi yer alıyordu. Üşenmedim saydım, Vali Hulusi Şahin’in tam 17 fotoğrafı vardı ekte. Yayımlanan haberlere bakılırsa Hulusi Şahin “süper yönetici” olarak kentin bütün sorunlarına el atmış, hepsini halletmişti. Halkı da dinliyor, talep ve şikayetlerini alıp çözülmesi için müdürlere hemen talimat veriyordu!
Milliyet Gazetesi Yerel Yönetimler yazarı ve Demirören Medya Özel Ekler Direktörü Eren Aka da Vali Hulusi Şahin ile konuşmuştu. Ama Eren Aka eleştirel bir gazetecilik sorusu sormamış, Vali Şahin’in “başarılı belediyeciliği”ne ilişkin anlattıklarını dinlemekle yetinmişti.
Reklama gazetecilik sosuyla okur kandırmaca
Eren Aka, Milliyet’in yanısıra Demirören Grubu’nun diğer gazeteleri Hürriyet ve Posta’nın eklerinde de “Yerel yönetimler yazarlığı” yapan bir isim. O gazetelerdeki yazılarına da bakınca belediyelere eleştirel yaklaştığını, kent sorunlarına değindiğini görmek pek mümkün olamıyor. Milliyet’te pazartesi ve cuma günleri yayımlanan “Yerel Yönetimler” sayfası da aynı çizgide.
Bu sayfalarda en eleştirel köşe, okur sorularına belediye başkanlarından alınan yanıtların yayımlandığı “Sen sor başkan söylesin” bölümü. Tabii aynı zamanda belediye başkanlarıyla ilişki geliştirme işlevi de görüyor bu köşe.
Yazdıklarına bakınca Eren Aka’nın gazetecilik faaliyetinden çok Demirören Grubu’nun belediyelerle reklam bağlantılarını sağlamakla görevli olduğu izlenimi doğuyor. Milliyet’in Batman Eki, bunun kanıtı. Hem haber görünümlü halkla ilişkiler metinleri kanıtlıyor bunu, hem de Batman ekinin künyesinde miniminnacık puntolarla yer alan şu açıklama:
“Bu ek, Milliyet okurlarına ücretsiz dağıtılmak üzere SGM DİJİTAL tarafından hazırlanmıştır. İçeriğindeki haber, yorum, fotoğraf vb’den Milliyet Gazetesi sorumlu değildir.”
Halbuki künyedeki bu açıklamayla günah çıkarılan ekin ilk sayfasında kocaman “Milliyet Batman” ve yanında da “Milliyet gazetesinin ücretsiz ekidir” yazıyor. Reklam ajansının hazırladığı ilan eki olduğundan bahsetmek bir yana, Milliyet Yazı İşleri’nin hazırladığı ek olduğu görüntüsü veriliyor; okur kandırılıyor.
Reklam Ajansı’nın hazırladığı metinlerin arasına “Yerel Yönetimler Yazarı” Eren Aka’nın söyleşisinin konulması da işin gazetecilik sosu. Asıl yapılan örtülü reklam…
AKP’li belediyelerin Akşam’a desteği
Milliyet’in bir reklam ajansı tarafından hazırlanan bu “örtülü reklam” ekinin temel amacı, insanlara bilgi vermek değil, reklam geliri sağlamak. Daha açık bir deyişle, Batman Belediyesi kaynaklarından gazeteye finansman sağlamak.
Aslına bakılırsa belediyeleri, “finansman kaynağı” olarak gören ve belediye kasasından destek alan tek gazete Milliyet değil. Son bir aylık gazeteleri taradığımda Milliyet’in Batman ekinde olduğu gibi halkla ilişkiler metinlerinin haber görüntüsü altında sunulduğu çok sayfa gördüm.
Akşam gazetesinde 9 Mart’ta Çorum Belediyesi, 10 Mart’ta Diyarbakır ve Bağlar Belediyeleri, 17 Mart’ta Bursa Belediyesi, 19 Mart’ta Dargeçit ve Midyat Belediyeleri, 20 Mart’ta Sincan Belediyelerinin haber görünümlü tam sayfa örtülü reklamları yayımlandı. Bir ay içerisinde tam sekiz sayfa…
Yeni Şafak’ta 5 Mart’ta Ankara’nın Mamak Belediyesi’nin, 24 Mart’ta Manisa’nın Şehzadeler Belediyesi’nin, 30 Mart’ta Konya Büyükşehir Belediyesi’nin haber görünümlü reklamları yayımlandı. Bu sayfaların üzerinde “Yerel Gündem” yazıyordu ve herhangi bir tarafında “Bu bir ilandır” uyarısı da yoktu.
Cumhuriyet gazetesinde 30 Mart’ta yayımlanan “Üretici de memnun tüketici de memnun” başlığıyla CHP’li Tarsus Belediyesi’nin bir faaliyetinin tanıtıldığı sayfanın yanında “Bu bir ilandır” yazıyordu. 31 Mart’ta yayımlanan Beylikdüzü ve Maltepe Belediyeleri ile ilgili metinlerin de yayında ilan olduğu uyarısı yer alıyordu.
Yerel seçimlerin ikinci yıldönümü olan 31 Mart’ta Hürriyet, Sabah, Sözcü’de “Ege’nin değerleri”, Posta’da “Ege’de hayat var” başlıklı örtülü reklam sayfaları yayımlandı. Sözcü’deki sayfada İzmir Büyükşehir Belediyesi ile ilgili metnin yanına ilan olduğu uyarısı konulmuştu. Hürriyet’te de yarım sayfa Balıkesir Belediyesi’nin ilanı yer alıyordu.
Elbette belediyelerin gazetelere açık ilan vermesinde bir gariplik yok. Olması gereken, ilan ve halkla ilişkiler metinlerinin gazetecilik içeriklerinden rahatlıkla ayırt edilebilir şekilde sunulması.
Milliyet’in 56 sayfalık örtülü reklam rekoru
Gazetelerin belediyelerle reklam ve örtülü reklam ilişkisini yazmak için Milliyet gazetesinin günlerdir “Yerel Yönetimler” sayfasında yer alan duyurusunun sonucunu bekledim. Bu duyuruda “31 Mart’ta Yerel Yönetimler Eki’nde Eren Aka’nın kaleminden, Türkiye’de belediyelerin çalışmaları, projeleri ve geleceğe yönelik hizmetleri kapsamlı şekilde ele alınıyor” yazıyordu. Duyuru okurdan çok, böyle bir ekte yer almaları için belediyelere bir çağrı niteliğindeydi.
Nitekim yanılmamışım. 31 Mart’ta 28’er sayfalık iki bölüm halinde yayımlanan “Yerel Yönetimler” eki de tıpkı 9 Mart’ta çıkarılan Milliyet Batman eki ile aynı mantıkla hazırlanmıştı.
Her sayfa bir belediyeye ayrılmış, bu belediyelere güzellemeler yapılmıştı.
Eren Aka, “Söz yerel yönetimlerde” başlıklı sunuş yazısında yerel seçimlerin üzerinden iki yıl geçtiğini hatırlatıyordu. “Milliyet’te haftada iki gün düzenli olarak çevrenizde gördüğünüz aksaklıkları ve belediye hizmetlerinde gördüğünüz sorunları sorumlulara duyurmaya çalışıyoruz” açıklamasında bulunduğu yazısını “Belediyeler için her gün bir sınavdır” diye sonlandırıyordu.
Ama bu “Yerel Yönetimler” ekinin hiçbir tarafında yerel sorunlardan söz edilmediği gibi ekte yer alacak belediyelerin seçimi de garipti. Belediyeler arasından önemine, büyüklüğüne ya da sorunlarına göre seçim yapılmamıştı. Ankara, Antalya, Trabzon, Erzurum gibi bazı büyük kentler hiç yer almamış, bazı kentlerden de sadece ilçe belediyelerine yer verilmişti.
Ekte ayrılan yer de belediyelerin büyüklük ya da akla gelebilecek başka özellikleriyle orantılı değildi. Örneğin İstanbul Büyükşehir için ayrılan yer yarımsaya bile değilken Konya’nın Selçuklu ilçesi Belediye Başkanı Ahmet Pekyatırmacı’ya iki tam sayfa ayrılmış, bu söyleşiye Eren Aka imzasını da koymuştu.
Eren Aka’nın AKP ve CHP'li belediye başkanlarıyla yaptığı söyleşilerin çoğu “Başkanım” diye başlıyor, “Son olarak eklemek istediğiniz bir şey var mı?” diye noktalanıyordu. Bu söyleşilerde sorgulama yerine başkanların faaliyetlerini anlatmalarına yardımcı olma çabası dikkat çekiyordu.
Bazı sayfaların kenarına “Bu bir ilandır” uyarısı konulmuş, böylece diğer sayfalarda gazetecilik içeriği yayımlanıyormuş gibi bir hava verilmişti. Halbuki toplam 56 sayfalık ekin hemen tamamı belediyelerin örtülü reklamıydı. Belediyelerin tümüne güzellemeler yapılmış, en ufak bir sorundan, problemden yanlıştan söz edilmemişti.
Yerel Yönetimler ekinin 9 Mart’taki Batman ekinden tek farkı bu kez künyesinde reklam ajansının hazırladığı uyarısının yer almaması, doğrudan Milliyet Yazı İşleri tarafından hazırlanmış olmasıydı.
Ne yazık ki, 56 sayfalık bu ekin gazetecilik faaliyeti olduğunu söyleyemiyorum. Milliyet’in logosunda hâlâ “Basında güven” yazsa da...
Faruk BİLDİRİCİ / 1 Nisan 2021
