Cumhurbaşkanlığı İletişim Başkanlığı’nın “Dezenformasyon Bülteni”ni okuduktan sonra oturup Tunceli’deki o dillere destan açılış töreniyle ilgili görüntüleri izledim.
Tunceli Valisi Mehmet Ali Özkan, kırmızı kurdelenin arkasında yerini almadan önce tören hakkında kameralara özetle şöyle bir açıklama yaptı:
“Hemşehrilerimizin hizmetine sunduğumuz yayla ve meralarımızda insanımızın yaşamını kolaylaştırmak ve bu alanları da ekonomimize katmak üzere yapmış olduğumuz çalışmaların bir örneği olan DAP idaremizle beraber yürüttüğümüz kolaylık tesislerimizin temsili bir açılış programındayız.”
Hemen ardından yanındaki bürokratlarla birlikte kırmızı kurdeleyi kesmek üzere makas getirilince “Gerek var mıydı buna yahu?” dediği duyuldu. Beş konteynırın önünde kurdele kesmekten hoşlanmamış görünüyordu. “Peki” deyip kurdeleyi kestikten sonra da beraberindeki bürokratlarla birlikte konteynırlara yöneldi. Tunceli İl Özel İdare Genel Sekreteri Nazif Yıldırım, yürürken Vali Özkan’a mobil konteynırlarla ilgili bilgi verdi.
İki ajansın başlığı aynıydı
Bu açılışla ilgili haberi iktidara yakın bir haber kanalı olan İHA “Terörden arındırılan Tunceli yaylalarına seyyar lavabolar gönderildi”, eleştirel bir haber ajansı olan ANKA da “Tunceli’de yaylalara yerleştirilecek portatif tuvaletler için resmi açılış töreni düzenlendi” başlığıyla haber yapmıştı. İki haberin başlığı içerik olarak birbirinden çok farklı değildi. Birinde “lavabo”, diğerinde “tuvalet” denilmişti. Tek sözcük farkı vardı, o kadar.
Bu haberler yayımlandıktan sonra sosyal medyadan da tepkiler yükselmesi üzerine Tunceli Valiliği, bir açıklama yaptı. “Tuvalet açılışı yapıldı” haber ve paylaşımlarının yalanlandığı Valilik açıklamasında “İlimiz genelinde yıl içerisinde yapımı tamamlanan tarımsal sulama projelerinin, hayvan içme suyu tesislerinin, mera ıslah projelerinin, mera ve yayla yolu projelerinin tanıtım programı yapılmış, tamamlanan projelerin temsilen açılışları gerçekleştirilmiştir” deniliyordu.
Ama açıklamada “temsili” açılışı yapılan diğer projelerle ilgili bilgi verilmemiş; sözü edilen projelerin listesi de açıklamaya eklenmemişti.
Dezenformasyon Bülteni’ndeki dezenformasyon
Valilik açıklaması yetmemiş olacak ki, bir de Cumhurbaşkanlığı İletişim Başkanlığı’nın haftalık “Dezenformasyon Bülteni”nde bu konuya yer verildi. Bültende bu haberlerin doğru olmadığı görüşü şu gerekçeye dayandırılıyordu:
“Görüntüler, Tunceli’de yapımı tamamlanan 15 milyon TL tutarındaki tarımsal sulama projelerinin, hayvan içme suyu tesislerinin, mera ıslah projelerinin, mera ve yayla yolu projelerinin tanıtımı ile tamamlanan projelerin temsili açılışına aittir.
Program dahilinde, yaylalarda üreticilerin yaşamını kolaylaştıracak taşınabilir yaşam konteynerlerinin Tunceli Koyun Keçi Yetiştiricileri Birliği’ne teslimi de gerçekleştirilmiştir. Konteynerlerin teslimi sırasında çekilen görüntüler çarpıtılarak, ‘tuvalet açılışı’ şeklinde servis edilmiştir.”
İletişim Başkanlığı, haberi yalanlarken hiçbir kanıt da ortaya koymuyordu. Oysa bir törenin ne için düzenlendiği açılışı yapan kişinin konuşmasında açıklanmaz mı? O törende de açılışı Tunceli Valisi Özkan yapıyor ve Bülten’de öne sürüldüğü gibi içme suyu, mera ve yayla yolu projeleri açıklayıp, tanıtmıyor. Özetle, “yürüttüğümüz kolaylık tesislerimizin temsili bir açılış programındayız” diye açıklıyor törenin gerekçesini. Projeleri “temsil” için oraya konulan ve kurdelesi kesilen de beş tekerlekli konteynır.
Üstelik Vali Özkan, “Kolaylık Tesisi” diye adlandırsa da konuşması sırasında arkada görünen beş taşınabilir konteynırın üzerindeki levhada aynen şöyle yazıyor:
“Tunceli ili merkez ve 7 ilçesi prefabrik WC ve banyo yapımı işi DAP Bölge Kalkınma İdaresi Başkanlığı tarafından finanse edilmiştir.”
Nitekim konteynırlarda biri alaturka tuvalet, biri de duş bulunan iki bölüm olduğu görüntülerden de anlaşılıyor. Valinin kurdele kesip “Hayırlı olsun” diye açılışını yaptığı konteynırlar, tuvalet ve banyo!
Ama ne hikmetse “çekilen görüntülerin çarpıtıldığı” iddia edilen Dezenformasyon Bülteni’ndeki fotoğraflarda bu levhalardaki yazılar görünmüyor! “Prefabrik WC ve banyo yapım işi” yazısının okunmaması için özel çaba gösterilmiş. Zaten bültene bakarsanız, o konteynırlarda ne tuvalet var ne de banyo.
Aslında fotoğrafları çarpıtan bu bülteni hazırlayanlar, yani Cumhurbaşkanlığı İletişim Başkanlığı Dezenformasyonla Mücadele Merkezi! Dezenformasyonla mücadele diye dezenformasyon yapmakta beis görmemişler.
Haberlerin eksikliği
“Prefabrik WC ve Banyo” levhası asılı konteynırların açılışı için resmi tören düzenlenmesi elbette haber değeri taşıyor. “Tuvalet” ya da “lavabo”nun haber başlığına çıkarılması da son derece doğal. Çünkü “Yaşam konteynırı”, “Kolaylık tesisi” gibi süslü tanımlarla farklılaştırılmaya çalışılsa da orada tuvalet ve banyo konteynırları için tören düzenlenmiş.
Fakat haber yazarken bu başlıkların altına konteynırların özelliklerini açıklamak, törendeki konuşmalardan alıntılar yapmak ve sözü edilen yayla ve meralarla ilgili çalışmaların neler olduğunu da belirtmek gerekir. Aksi halde okur yeterince bilgilendirilmemiş olur.
İHA’nın haberinde Vali Özkan’ın kurdele kesmeden önce yaptığı konuşmaya yer verilmiş ama konteynırların niteliği, sayısı, ne zaman yaylalara yerleştirileceği bilgisi yok. Özkan, İHA’ya “Bugün burada bir kısmını gördüğünüz çalışmalar inşallah DAP İdaremizin desteği, İl Özel İdaremizin de katkısıyla devam edecek” diye konuşmuş, haberde bu sözler yer alıyor.
ANKA’nın haberinde ise beş adet “portatif tuvalet için resmi tören düzenlendiği” belirtiliyor. Böyle bir tanım yapılsa da Vali Özkan’ın “Kolaylık tesisi” diye adlandırdığı, açılışı yapılanların “taşınabilir konteynır” olduğu, tuvalet ve banyo olarak iki bölümden oluştuğu da haberde açıkça yazılmalıydı. “Tuvaletlerin, aynı zamanda duş kabini olarak da kullanılabileceği belirtildi” cümlesi, oradaki taşınabilir konteynırları tam olarak açıklamıyor.
ANKA’nın haberinde bu beş konteynırın sürü sahipleri için yaylalara monte edileceği ve teslim için yaylacıların köylerine döndüğü zamanın seçildiği bilgisinin verilmesi doğru olmuş.
Ancak haberde Vali Özkan’ın konuşmasından tek satır olmaması eksiklik. Oysa valinin konuşması haberin önemli bir unsuru ve ondan bir cümle bile olmayınca neden böyle bir açılışın yapıldığı bile tam olarak anlaşılmıyor.
Üstelik de dört paragraflık haberin ilk iki paragrafı neredeyse birbirinin aynıydı. İki paragraf birbirini tekrarlarken geriye kalan beş cümle de açılışı yeterince aktarmaya yetmiyordu. Özetle haberin başlığı doğru olsa da eksikliklerle maluldü.
Haberi gazetecilik açısından tartışırken bir önemli noktaya da dikkatleri çekmezsem olmaz. Cumhurbaşkanlığı İletişim Başkanlığı’nın “resmi törenle tuvalet açılışı” haberini Dezenformasyon Bülteni’nde yalanlama biçimi Cumhurbaşkanlığı’nın “dezenformasyon” anlayışını bir kez daha gözler önüne seriyor.
Ayrıca Basın ve ceza yasasında yapılan değişiklikle “gerçeğe aykırı bilgiyi alenen yayma suçu”nun nasıl uygulanacağı konusunda da fikir veriyor.
Faruk BİLDİRİCİ / 21 Ekim 2022
