Telefon konuşmalarını kaydetme yöntemi, 80’lerin ikinci yarısında girdi gazeteci milletinin hayatına. Kocaman, omuzda zor taşınan teyplerin yerini minileri alıp, telefondan teybe bağlantı yapan aygıtlar piyasaya çıkınca not almaktan daha pratik geldi konuşmaları kaydetmek. Giderek kolaylaşınca çoğu gazetecide alışkanlık halini aldı. Halen de yaygın olarak devam ettiği anlaşılıyor.
Fakat gizli kamera gibi, telefon konuşmalarını gizlice kaydetmek de bireylerin özel alanlarına saygı göstermeyen, etik olmayan bir yöntem. “Ne var bunda? Bir gazetecinin konuştuğu kişi onun yazmak üzere aradığını zaten biliyordur” tezini savunan gazeteciler de var. Bu görüşe katılmıyorum. Çünkü bazı durumlarda muhatabı onun yazmak üzere konuştuğunu anlamayabilir. Gazetecilik casusluk değildir; her zaman açık, şeffaf yöntemler kullanır; muhatabını kandırmaz. O nedenle gazeteci, konuştuğu kişiye kimliğini doğru bildirmek ve konuşmayı yazacağını söylemekle yükümlüdür.
Ama tabii gazeteci, bir politikacı ya da bürokrat ile konuşurken bunu ayrıca belirtmesine gerek yoktur; çünkü iki tarafın pozisyonları da bellidir. Böyle bile olsa gazeteci karşısındaki kişiye sesini kaydedeceğini belirterek izin almalıdır.
Konuşmasının kaydedildiğini bilerek konuşmak herkesin hakkıdır.
Türk Ceza Yasası “aleni olamayan bir söyleşiyi, konuşanın rızası ile kayda alma”ya onay veriyor. Yasanın 133.maddesi, “rıza almadan ses cihazıyla kaydetmeyi” ve bu kaydı “basın ve yayın yoluyla yayınlanmayı” ise suç olarak tanımlıyor.
Yasadaki sınırlamadan daha önemlisi gazetecilik kuralları. Türkiye Gazetecileri Hak ve Sorumluluk Bildirgesi, “Doğrudan kamu yararı olmadıkça, sahibinin izni dışında belge, fotoğraf, ses yahut görüntü alınmamalıdır” kuralını koyuyor. “Kamu yararı olduğunda dahi, başka hiçbir şekilde elde edilmeyeceğinin kesin olması” koşulunu getiriyor. Doğan Grubu Yayın İlkeleri de “gizli veya izinsiz ses kaydı yapmayı” yasaklıyor; üstelik bu yöntemi “kişilik haklarına saldırı” olarak değerlendiriyor.
Etik gazeteciliğin bu sınırlamalarına uymak gazeteci milletinin saygınlığını ve güvenilirliğini artırır. Sanırım buna ihtiyacımız var.
