EMEKLİ AVLAMA HABERCİLİĞİ

...

Emeklilerle ilgili her gün yeni bir gelişme mi oluyor? Her gün emeklilerin maaşlarına zam ya da ek ödeme kararları mı alınıyor? Elbette hayır! Ama bakıyoruz, internet sitelerinde sürekli “Emeklilere müjde”, “Emeklilere ek zam” gibi haberler yayınlanıp duruyor. Neredeyse her gün. Sadece internette mi? Basılı gazetelerde de öyle. Emekliler bazı gazetelerin sürekli sürmanşetinde…

     Sanırım haberciliğin bu şekilde zehirlenmesinin nedeni, dijital haberciliği saran “tık avcılığı”.  Okuru aptal yerine koyan, güvenini kötüye kullanan, okutmak için tuzak kuran bu anlayış, günümüz haberciliğinin yüz karası…

     “Tık avcılığı” (click bait), okurların daha çok tıklamasını sağlamak amacıyla içerikle örtüşmeyen başlıkları, başta sorduğu soruyu yanıtlamayan haberleri, eski olmasına rağmen yeni gibi sunulan içerikleri, her fotoğraf altına bir satır yazı ile uzayıp giden galerileri ve daha türlü çeşitli aldatmaca tekniklerini mübah görüyor.

    Okur avlama yöntemlerinden biri de çoğu insanın merak ettiği konular hakkında sürekli içerik üretmek. Bir gelişme olsa da olmasa da habire evirip çevirip o konuda haberler yazmak.  Haber olabilecek yeni bir gelişme yoksa bilerek yalan içerik üretmek de dahil bu yönteme.

    Emekliler de bu bağlamda tık avcılarının kapsama alanına giriyor.  Türkiye’de 12 milyonu aşan emeklinin maaş zammı ve ikramiye ödemeleri gibi haberlere ilgisini fark eden medya sitelerinde bu tür haberlerden geçilmiyor.

    Sabah’ın sitesi başı çekiyor

    İnternette bir aylık emekli haberlerini taradım. Haber sitelerinin çoğunda emekli haberleri sık kullanılmış. Ama bu haberlere en meraklı olanı Sabah gazetesinin internet sitesi. Mayıs ayı içerisinde -bazı günlerde iki olmak üzere- tam 16 emekli haberi yayımlanmış bu sitede. Başlıklarını alt alta koyunca bu haberlerin niteliği ile ilgili yeterince fikir veriyor:

   “3 Mayıs: Emeklilere ek ödeme zammı! Emekli maaşları ne kadar olacak? 4 Mayıs: Emekliye Temmuz zammı müjdesi, 6 Mayıs: Emekliye 336 TL Temmuz zammı, 8 Mayıs: Emekli maaşı için sıcak yaz! 4 ayrı zam oranı haberimizde, 10 Mayıs: Milyonlarca emekliye Temmuz zammı, 12 Mayıs: Emekli zamları belli oluyor! Emekliye en az 1170 TL zam, 15 Mayıs: En düşük emekli maaşları belli oldu, 19 Mayıs: Emekli maaşı için Temmuz zammı bekleyişi, 21 Mayıs: Yeni emekliye ikramiye müjdesi! Emekli maaşı bayram ikramiyesi ne zaman verilecek? 23 Mayıs: Son dakika haber... Emekliye memura ikramiye ve maaş zammı! Memur maaşı ve emekli maaşı için takvim belli oldu, 25 Mayıs: Son dakika haberi: Emekli bayram ikramiyesi tarihi belli oldu, 26 Mayıs: Emekliye bayram müjdesi! Emekli ikramiyeleri ne zaman yatacak? 27 Mayıs: Emeklinin Temmuz zammı adım adım yaklaşıyor! Emekli Temmuz zammı ne kadar olacak? 28 Mayıs: Emekliye hem zam hem de ikramiye, 28 Mayıs: Emekli için 2 bin 391 TL ek ödeme! Güncel emekli maaşları ne kadar olacak? 30 Mayıs: Emekli bayram ikramiyesi için bu maddelere dikkat.”

   Sabah sitesinde saptayabildiğim emekli haberleri bunlar. Arada kaçırdıklarım da olabilir. Görüldüğü gibi, çoğu Temmuz’da yapılacak zammın oranı ve bayram ikramiyesinin ödeme tarihi üzerinden yapılan spekülatif haberler. Emeklileri merak ettirip baktıran haberlerin içeriği ile başlıklar da birbirini tutmuyor. Örneğin 28 Mayıs’ta “Emekli için 2 bin 391 TL ek ödeme” başlığı yanıltıcı. Başlıkta bütün emeklilere ek ödeme gibi ilan edilen bu rakam sadece emekli doktorlarla ilgili ve o da tamamen varsayımsal…

    Emekli kandırmaca rekortmeni Takvim

    Elbette emekli avlama haberciliği sadece internette yapılmıyor. Basılı gazetelerde de emekli haberleri yoğun. Hatta emekli haberleri, Türkiye’de medyanın ortak dil tutturduğu ender konulardan biri.  

   Örneğin, emeklilerin bayram ikramiyelerinin 31 Mayıs’ta banka hesaplarına yatacağı, 25 Mayıs’ta belli oldu. Bu haber, ertesi gün Akşam, Güneş, Korkusuz, Sözcü, Star, Takvim, Türkiye, Milliyet, Posta ve Sabah gazetelerinin birinci sayfasında yer alıyordu. Diğer gazeteler de ekonomi sayfalarında kullanmışlardı.

    Basılı gazeteler içinde Akşam, Posta ve Korkusuz emekli haberlerine sık yer veren kuruluşlar. Ama rekortmen gazeteler Takvim ve Güneş.  Onları Posta epeyce geriden izliyor. İnanılması zor ama Mayıs ayı içerisinde Takvim gazetesinde tam 29 emekli maaş zammı ve bayram ikramiyesi haberi çıkmış. Sürmanşette emekli haberinin yer almadığı tek bir gün bile olmamış.  Takvim’in birbiriyle çelişen, hiçbir tutarlılığı olmadığı ilk bakışta göze çarpan başlıkları şöyle sıralanıyor:

     “1 Mayıs: Emekliye çifte zam, 2 Mayıs: Emekliye 323 lira zam, 3 Mayıs: Emekliye ek ödeme zammı, 4 Mayıs: Emekliye yüzde 4 zam, 5 Mayıs: SSK emeklisine en az 1193 lira, 6 Mayıs: Emekliye 336 lira

7 Mayıs: Emekliye 1000 lira, 8 Mayıs: Emekliye sıcak para, 9 Mayıs: Emekliye 700TL toruna 125 TL, 10 Mayıs: Emekliye en az 1170 lira, 11 Mayıs: Emekliye 1260 lira, 12 Mayıs: Maaş zamları belli oldu: Emekliye 1170 lira (Her anneye devletten 9 bin 214 TL yardım), 13 Mayıs: Emekliye üçlü zam formülü, 14 Mayıs: Emekliye mayıs ikramiyesi /Bin lira bayram öncesi hesapta, 15 Mayıs: En düşük ücretler belli oldu: SSK emeklisine 1890 lira maaş, 16 Mayıs: Emekliye 323 lira, 17 Mayıs: Enflasyon oranı belli oldu: Emekliye en az yüzde 6.7 zam, 18 Mayıs: Enflasyon oranı belli oldu: Emekliye 1940 lira, 19 Mayıs: Emekliye en az 2502 lira maaş, 20 Mayıs: Emekliye 361 memura ayda 440 TL, 21 Mayıs: Emekliye zamlı maaş tablosu, 22 Mayıs: 12.5 milyon emekliye 1000 TL, 23 Mayıs: Emekliye ek zam tablosu / Anneye 2080 TL maaş, 24 Mayıs: Emekliye 375 lira/ 12.4 milyon emekli temmuz ayında çifte zam alacak, 25 Mayıs: Milyonlara zam geliyor: Emekliye 2562 Memura 440 Yaşlıya 647 Evde bakıma 1406 TL, 26 Mayıs: Emekliye 2 bin lira / Ne zaman yatacak? 27 Mayıs: Emekliye enflasyon zammı, 28 Mayıs: Emekliye 2391 TL ek ödeme / Temmuz’da 3 zam birden, 29 Mayıs: Emekliye 2562 TL, 30 Mayıs: 12 milyon emeklinin ikramiyesi yarın hesapta.”

     Takvim’deki bu haberlerin çoğu birbirinin tekrarı. Üstelik başlıkların çoğu da içerikle örtüşmüyor; bir grubu ilgilendiren bir artış, bütün emeklileri kapsıyor gibi sunuluyor.  Sabah’ın internet sitesindeki haberlerin büyük çoğunluğunun kaynağının da Takvim olduğunu belirteyim.

    Aslında Takvim’in emekli kandırmaca haberlerini medyada ilk farkedenlerden biri gazeteci arkadaşımız Ünsal Ünlü. Büyük bir disiplinle tek gün bile atlamadan her sabah sosyal medya üzerinden scope yayını yaparak gündemi değerlendiren Ünlü, yaklaşık dört yıldır yayınlarında dikkat çekiyor bu haberlere.

    Emekli avlamada ikincilik Güneş’te

    Emekli avlama haberlerinde Takvim’i, Güneş gazetesi izliyor. Mayıs ayında, İktidar yanlısı Akşam grubunun gazetelerinden olan Güneş’te 22 haber yayımlandı. Bu haberlerin başlıklarının Takvim ve Sabah’ın haberleriyle tarz olarak uyuştuğunu ama iş rakamlara gelince tahminlerinin ne kadar farklılaştığını aktarmak açısından sıralıyorum:

    “1 Mayıs: Emekliye en az 1927 lira, 2 Mayıs: Emekliler ne kadar aile yardımı alacak, 3 Mayıs: Emekliye bu yaz 2312 lira ek kazanç, 4 Mayıs: Emekli olamayana SGK’dan para iadesi, 7 Mayıs: Emekliye 368 lira ek ödeme, 8 Mayıs: SSK’lı emekliye 4 müjde birden, 9 Mayıs: Bağ-Kur’luya erken emeklilik, 10 Mayıs: Emeklinin zam takvimi, 11 Mayıs: Emekli olamayana her ay 601 lira, 13 Mayıs: Temmuz’da emekliye en az 1185 lira, 14 Mayıs: Düşük emekli maaşlarına intibak ayarı, 15 Mayıs: Emekliye 3’lü zam formülü, 16 Mayıs: Maaşı düşük emekliye çifte müjde, 17 Mayıs: Yaşlılara devletten destek, 19 Mayıs: Emekliye en az 75 lira zam, 20 Mayıs: Sigortasız çalışana emeklilik hakkı, 22 Mayıs: Emekliye en az 183 lira, 24 Mayıs: Evde el işi yapan kadınlara emeklilik fırsatı, 25 Mayıs: Prim eksiği olana emeklilik yolu açılıyor, 26 Mayıs: İkramiye 31 Mayıs’ta, 27 Mayıs: Emekliye 223 lira ek zam, 30 Mayıs: Emekliye yeni intibak sürprizi.”

      Halbuki altı aylık enflasyon oranı, 3 Temmuz’da açıklanacak ve emekli maaşlarına yansıyacak enflasyon farkı da bu açıklamadan sonra netleşecek. Ancak emekli avlama haberlerinde enflasyon farkı konusunda tahminlere dayalı rakamlar belirleniyor; ona göre maaş artışları yazılıyor. Gazetelerin tahminleri birbirini tutmadığı gibi, aynı gazetenin haberleri de sürekli farklı rakamlar içerebiliyor.

  Fotoğraflarda Avrupa emeklileri

   Bu haberlerin bir garipliği de kullanılan emekli fotoğrafları.  Nedense çoğu kez Türkiye’den emeklilerin değil, Avrupa’dan, hatta Kuzey Avrupa ülkelerinden emekli insanların fotoğrafları kullanılıyor. Bizim emeklilerin fotoğraflarını çekmek çok zor olmasa gerek.

    Ben sadece bir aylık emekli avlama haberlerinin bilançosunu çıkardım. Ama bu haberler, yıl boyu aynı hızla devam ediyor.  Emekliler, habercilikten çok kurgusal yaratıcılık gerektiren bu metinlerle aldanıyor mu, bilemiyorum. Yaz kış demeden böyle haberler üretildiğine göre bir karşılığı olsa gerek. Özellikle basılı gazetelerin okurları arasında yaş ortalamasının yükseldiğini ve emeklilerin de büyük yer tuttuğunu düşünürsek, emekli haberlerinin nedeni daha iyi anlaşılabilir.

    Emeklilerin maaş ve ek ödemeleriyle ilgili olarak, evrensel gazetecilik kurallarına uygun üretilen haberlere bir diyeceğim olamaz. Ancak yukarıda sıraladığım sırf emeklileri avlamak için yazılan haberler, gazetecilik adına üzücü.

    Gazetecilik, gerçeği aktarma, insanları bilgilendirme mesleğidir. Emekli avlama haberlerinin çoğu, maddi sıkıntılar yaşayan bu insanları aldatma, onların zaaflarından yararlanarak daha çok gazete satma, daha çok haber tıklatma amacı taşıyor.  Kimi zaman bilerek yanıltıcı başlıklar, içerikler üretiliyor. Bu faaliyetin gazetecilik çabası kapsamında değerlendirilebileceğinden bile kuşkuluyum.

Faruk BİLDİRİCİ/ 30 Mayıs 2019