DİJİTAL ARŞİVDE DÜZELTME KILAVUZU

...

İnternetle ilgili yeni düzenleme, şimdiden yayından kaldırma taleplerinin artmasına neden oldu. Önümüzdeki günlerde mahkemeler, her başvuruyu otomatik olarak kabul ederse yayından kaldırma kararları internet haberciliği için yaşamsal bir sorun haline gelebilir.

Sürekli yayından kaldırma taleplerine muhatap olan bir Okur Temsilcisi olarak ne yazık ki, yargıçların kimi zaman başvuruları incelemeden kabul ettiklerinin tanığıyım. Bir dava haberinin arşivden çıkarılması kararı veren mahkeme bile gördüm. Medya ve iletişim hukuku gibi özel uzmanlık gerektiren bir alanı, uzman olmayan mahkemelere teslim etmenin doğal sonucuydu bu.

Her geçen gün giderek büyüyen yayından kaldırma talepleri, sadece mahkeme veya TİB kararlarıyla çözülemeyecek kadar çetrefil bir problem. Yayından kaldırma ve dijital arşivde düzeltme konusu medya çevrelerinde de halen süren bir tartışma konusu. Hazırladığım “Düzeltme Kılavuzu”nu, bu tartışmalara ve yeni yasanın uygulayıcılarına katkıda bulunması amacıyla değerlendirmeye açıyorum:

Düzeltme Kılavuzu

“Biz gazeteciler, yayınladığımız haber, yazı ve fotoğrafları biriktirerek, gerçeği arşivleriz. Adli Sicil kayıtları değil, tarihin müsveddesinin kayıtlarını tutarız. Bu arşivdeki bilgilerin değiştirilmesi çabası, çoğu kez geçmişin değiştirilmesinin istenmesi anlamına gelir. Hele ki bu, siyasiler ve devlet adamları ile ilgili yayınlar söz konusu olduğunda ülke geçmişinin değiştirilmesine dönüşebilir.

O nedenle gerçeğe uygun, gazetecilik etik ilkeleri çerçevesinde yazılmış, maddi hata barındırmayan, hakaret içermeyen ya da kimsenin mağduriyetine yol açmayan haber, yazı ve görsel unsurların değiştirilmesi ya da yayından kaldırılması talepleri kabul edilmez.

Yargı kararları: Yargı ve TİB’in verdiği içeriğin engellenmesi kararları uygulanır. Diğer yargı kararları, ilgili kişinin belgelemesi halinde eski haber ve yazı kaldırılmadan aynı sayfanın altına eklenir. Bu ekleme, “Hürriyet’in notu” ya da “Davanın son aşaması” gibi başlıklarla dikkat çekici biçimde düzenlenir. Bu metne yeni tarih ve kaynak ile mahreç konulur.

Maddi hatalar: Maddi hatalar ile ilgili düzeltme talepleri, o haber, yazı ya da görselin doğrudan muhatabı olmayan bir kişi ya da kuruluştan gelse bile dikkatle incelenir. Maddi hata olduğu sonucuna varılırsa hemen düzeltilir.

Mağduriyetler / Hakaretler / Aşağılamalar: Yargı kararı olmasa da insanların mağduriyetlerine yol açan ya da var olan mağduriyetin sürmesine/artmasına yol açan hakaret, ayrımcılık, aşağılama, ötekileştirme, nefret söylemi gibi unsurlar düzeltilir. Bu konularda gelecek yayından kaldırma ve düzeltme talepleri konusunda gazeteci vicdan ölçütünü kullanır. İnsan odaklı bir iş olan gazetecilikte insanlara zarar vermemeye, korumaya özen gösterilir.

Cevap hakkı: Doğan Grubu Yayın İlkeleri, haberlerde suçlanan kişinin görüşünü almayı ve cevap hakkına saygı gösterilmesini temel gazetecilik görevi kabul ediyor. Geçmişte yayımlanmış bir haberde suçlanan kişinin görüşü/ yanıtı alınmamışsa aynı sayfanın altına “Hürriyet Dünyası’nın notu” gibi bir bant atılarak karşı görüş eklenir. Bu eklemenin tarihi de mutlaka belirtilir.

Yürüyen haberler: Dijital yayıncılıkta gelinen noktada artık “Yürüyen haberler” deki yeni gelişmeler, altına renkli bantlarla eklenebiliyor. Aynı yöntem, talep ve uyarı halinde eskiden yayımlanmış sosyal, sanatsal ve bilimsel haberler için de uygulanabilir. Haber değeri ölçütü esas alınarak, haberin eksikliğini giderecek eklemeler yapılabilir.

Fotoğraf ve görüntüler: Fotoğraflar ve görüntüler için de yukarıdaki ilkeler uygulanabilir. Fotoğraf ve görüntüler konusunda Yayın İlkeleri’nde belirtilen, “özel hayat” sınırlaması ve kamu ünlü kişileri ile kamusal kimliği olmayan kişilerin özel hayat sınırları arasındaki fark gözetilir. Hiçbir kamusal kimliği ya da tanınırlığı olmayan kişilerin, güncel bir olay sırasında çekilmeyen fotoğrafları izin alınmadan kullanılmışsa itiraz halinde yayından kaldırılır.